Hiện Tượng Tảo Nở Hoa: Nguyên Nhân, Tác Hại Và Biện Pháp Xử Lý

Hiện tượng tảo nở hoa là sự tăng trưởng quá mức của tảo trong các hệ thống nước, có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe con người, môi trường và kinh tế. Hiện tượng này thường do sự gia tăng đột ngột của các chất dinh dưỡng như nitơ và phốt pho trong nước, tạo ra điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của tảo. 

Hiện tượng tảo nở hoa là gì?

Tảo nở hoa là một hiện tượng phổ biến xảy ra khi mật độ tảo trong nước tăng đột biến, tạo thành những mảng tảo dày đặc trên bề mặt nước. Hiện tượng này thường xảy ra ở các vùng nước giàu dinh dưỡng, đặc biệt là ở các khu vực ven biển và hồ chứa.

Hình 1: Hiện tượng tảo nở hoa

Sơ lược về tảo độc

Tảo lam, tảo mắt và tảo giáp là ba loại tảo độc phổ biến, gây ra nhiều nguy hiểm cho con người và môi trường:

• Tảo lam (Cyanobacteria): Có màu xanh lục, xanh lam hoặc đỏ tía. Hình dạng đa dạng, có thể là dạng sợi, dạng tấm hoặc dạng khuẩn lạc. Một số loài tảo lam có khả năng quang hợp trong môi trường yếm khí.b Độc tố có trong tảo lam là Anatoxin-a, Microcystin v Microcystin: Gây tổn thương gan, có thể dẫn đến tử vong. Độc tố có trong tảo lam là Anatoxin-a, Microcysbtin. 
• Tảo mắt (Euglenophyta): Chất hữu cơ dư thừa tích tụ dưới đáy ao, gây ra sự phát triển mạnh của tảo. Khi tảo phát triển, nước sẽ có màu xanh rau má hoặc màu nâu đen do tảo chiếm dụng oxy trong nước. Khi tảo tàn, màu nước sẽ chuyển sang màu đỏ. Tảo có thể gây ảnh hưởng đến đường ruột của tôm bởi việc làm loãng và đứt khúc đường ruột.
• Tảo giáp (Dinoflagellata):  Có màu nâu, đỏ hoặc xanh lục, Hình dạng giống áo giáp, có hai roi để di chuyển. Một số loài tảo giáp có khả năng phát quang sinh học. Tảo giáp phân hủy tạo ra các chất khi độc hại trong ao nuôi như: NH3, NO2 ..

Sơ lược về tảo có lợi

Hai loại tảo có lợi là tảo lục và tảo khuê: 

• Tảo lục thường là một tập đoàn đa dạng của các loài tảo khác nhau. Khi chúng phát triển trong ao nuôi tôm, chúng có thể tạo nên một màu nước xanh nhạt. Các loài tảo lục thường gồm có trùng đơn bào, trùng roi, khuẩn cầu và khuẩn sợi, và chúng sống thành các bầy đàn khác nhau. Trong ao nuôi tôm, thường có những nhóm tảo lục như Chlorella sp., Scenedesmus sp., Dunaliella sp., Nannochloropsis sp., và Oocyctis sp.
• Tảo khuê: Hay còn được gọi là tảo silic, là một loại vi tảo quang hợp có thể được tìm thấy ở nhiều môi trường nước khác nhau. Trong ao nuôi tôm, tảo khuê là một loài sinh vật dị dưỡng, có thể sinh trưởng độc lập hoặc hình thành các nhóm nhỏ và có thể di chuyển hạn chế. Đây là nguồn thức ăn giàu dinh dưỡng cho tôm.

Nguyên nhân của hiện tượng tảo nở hoa

Hiện tượng tảo nở hoa trên vùng nước ngọt là hệ quả của việc dư thừa dinh dưỡng, đặc biệt là phốt-pho. Vấn đề thừa dinh dưỡng có thể bắt nguồn từ nhiều nguồn, bao gồm:

• Phân bón: Phân bón được sử dụng trong nông nghiệp và tạo cảnh có chứa một lượng lớn phốt-pho. Khi mưa hoặc tưới nước, phốt-pho từ phân bón có thể bị rửa trôi vào các nguồn nước.
• Sản phẩm tẩy rửa gia dụng: Một số sản phẩm tẩy rửa gia dụng có chứa phốt-pho. Khi sử dụng, phốt-pho từ các sản phẩm này có thể đi vào hệ thống nước thải và cuối cùng chảy vào các nguồn nước.
• Dư thừa các-bon và ni-tơ: Mặc dù không phải là nguyên nhân chính, dư thừa các-bon và ni-tơ cũng có thể góp phần gây ra hiện tượng tảo nở hoa.

Khi phốt-pho được đưa vào hệ thống nước, tại nồng độ cao chúng sẽ kích thích sự phát triển mạnh mẽ của tảo và thực vật. 

Ngoài ra thời tiết thay đổi thất thường với nắng nóng kéo dài và những cơn mưa đột ngột cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng tảo nở hoa. Nhiệt độ ấm là môi trường lý tưởng cho tảo phát triển mạnh, đặc biệt là các loại tảo có hại.

Bên cạnh đó, quá trình phân hủy các chất mùn bã hữu cơ trong ao nuôi cũng góp phần làm tăng lượng dinh dưỡng trong nước, tạo điều kiện thuận lợi cho tảo phát triển. Các chất hữu cơ này bao gồm phân tôm, vỏ tôm lột, xác động vật, thức ăn dư thừa,… tích tụ dưới đáy ao trong điều kiện yếm khí, tạo ra các chất dinh dưỡng như nitơ, phốt pho,… Đây là nguồn thức ăn dồi dào cho tảo phát triển, dẫn đến hiện tượng “nở hoa” trong nước.

Hình 2: Hiện tượng tảo nở hoa ở hồ tôm

Tảo có khuynh hướng phát triển rất nhanh chóng khi được cung cấp nguồn dinh dưỡng cao. Tuy nhiên, mỗi cá thể tảo chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, và do đó một lượng lớn các chất hữu cơ chết (tảo chết) bắt đầu phân hủy. Quá trình phân hủy này tiêu thụ một lượng lớn oxy hòa tan trong nước, gây ra tình trạng sụt giảm oxy trong nước và do đó hàng loạt động vật và thực vật thủy sinh có thể bị chết.

>>>Xem thêm: Quy trình xử lý nước thải sản xuất Envico 

Tác hại từ hiện tượng tảo nở hoa

Hiện tượng bùng phát tảo, hay còn gọi là “nước nở hoa”, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và sức khỏe con người. Dưới đây là một số tác động tiêu cực của hiện tượng này:

Môi trường:

• Hút cạn oxy: Sự bùng phát tảo sử dụng một lượng lớn oxy trong nước để hô hấp, dẫn đến tình trạng thiếu oxy trầm trọng, gây chết cá và các sinh vật sống dưới nước khác.
• Gây độc cho sinh vật: Một số loài tảo có chứa độc tố có thể gây hại cho động vật và con người. Các độc tố này có thể tích tụ trong chuỗi thức ăn và gây ra các vấn đề về sức khỏe nghiêm trọng.
• Làm mất cân bằng hệ sinh thái: Sự bùng phát tảo có thể làm thay đổi hệ sinh thái dưới nước, gây mất cân bằng sinh học và ảnh hưởng đến các loài sinh vật khác.

Hình 3: Tác hại của hiện tượng tảo nở hoa

Kinh tế:

• Gây thiệt hại cho ngành nuôi trồng thủy sản: Sự bùng phát tảo có thể làm chết cá và các sinh vật nuôi, gây thiệt hại kinh tế cho người nuôi trồng thủy sản.
• Ảnh hưởng đến ngành du lịch: Sự bùng phát tảo có thể làm cho nước bị ô nhiễm và mất thẩm mỹ, ảnh hưởng đến ngành du lịch.
• Gây thiệt hại cho các ngành nghề khác: Sự bùng phát tảo có thể gây tắc nghẽn đường ống dẫn nước, ảnh hưởng đến các ngành nghề khác như sản xuất nước sạch, nông nghiệp, v.v.

Sức khỏe con người:

• Gây ngộ độc: Một số loài tảo có chứa độc tố có thể gây ngộ độc cho người khi tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp. Các triệu chứng ngộ độc có thể bao gồm đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa, chóng mặt,…
• Gây dị ứng: tảo có thể gây dị ứng cho một số người, dẫn đến các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt,…

Cách xử lý hiện tượng tảo nở hoa

Diệt tảo thủ công

Trước đây, người ta thường sử dụng phương pháp diệt tảo thủ công, bao gồm vớt tảo trong ao, hồ và vệ sinh ao hồ thường xuyên, thay nước mới. Mặc dù cách này dễ thực hiện và ít tốn chi phí, nhưng nó lại mất nhiều thời gian và nguồn nhân lực. Đặc biệt, cách này khó áp dụng cho các ao hồ có diện tích lớn.

Ngoài ra, phương pháp này chỉ mang tính chất tạm thời, vì tảo sẽ sớm xuất hiện lại trong thời gian ngắn.

Sử dụng thuốc và hóa chất xử lý

Một phương pháp thông thường được áp dụng để xử lý tảo nở hoa là sử dụng các hoá chất như phèn chua, lantan hoặc các sản phẩm khác để kết tủa hoặc cô lập các orthophotphat bị ion hoá. Các loại thuốc diệt tảo có chứa những hợp chất này như đồng sunfat, đồng chelate, hoá chất Endothall, v.v.

Ưu điểm của phương pháp này là tương đối hiệu quả khi xử lý toàn bộ bề mặt các ao hồ.

Tuy nhiên, phương pháp này cũng có một số hạn chế đáng lưu ý:

• Thuốc diệt tảo thường khá đắt tiền và cần phải sử dụng thường xuyên.
• Khi dùng hoá chất để diệt tảo, tảo sẽ bị phá huỷ nhanh, giải phóng các độc tố vào trong nước, gây ô nhiễm và nguy hiểm cho các loài thuỷ sinh.
• Việc sử dụng hoá chất lâu dài cũng có thể gây mất cân bằng cho hệ sinh thái của ao hồ.
• Phương pháp này không phù hợp cho các bề mặt ao hồ có kích thước lớn.

Do đó, cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi lựa chọn sử dụng hoá chất để diệt tảo, vì nó có thể gây ra những tác động tiêu cực đáng kể đến môi trường và hệ sinh thái thủy vực.

Sử dụng vi sinh

Một phương pháp khác để xử lý tảo nở hoa là sử dụng các vi sinh vật có lợi. Trong cách tiếp cận này, người ta sẽ giới thiệu một lượng thích hợp các vi khuẩn, nấm hoặc các loài vi sinh vật khác vào ao hồ. Các vi sinh vật này sẽ nhanh chóng sinh sôi, phát triển mạnh mẽ và cạnh tranh với các loài tảo độc, qua đó giúp kiểm soát tình trạng tảo nở hoa gây hại.

Phương pháp này có nhiều ưu điểm. Trước hết, nó an toàn cho các loài sinh vật khác như tôm, cá sống trong ao hồ. Ngoài ra, việc sử dụng vi sinh vật cũng giúp hạn chế tảo phát triển trở lại trong thời gian dài.

Tuy nhiên, việc sử dụng vi sinh cũng có một số hạn chế. Quá trình vi sinh vật phát triển và ổn định để đạt được hiệu quả mong muốn thường mất nhiều thời gian. Vì vậy, phương pháp này chủ yếu phù hợp với các mô hình nuôi trồng thủy sản, nơi có thể kiểm soát và tạo điều kiện tốt cho vi sinh vật phát triển.

Kiểm soát bằng phương pháp sục khí

Phương pháp này hoạt động dựa trên việc cung cấp oxy liên tục cho nước, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật hiếu khí phát triển. Vi sinh vật hiếu khí đóng vai trò phân hủy các chất hữu cơ và chất dinh dưỡng dư thừa, giúp hạn chế sự phát triển của tảo.

Sục khí cũng giúp ngăn ngừa tình trạng phú dưỡng hóa ao hồ. Các chất dinh dưỡng dư thừa và chất thải rắn thường tích tụ ở đáy nước, tạo điều kiện cho tảo phát triển mạnh. Sục khí cung cấp oxy cho các vi sinh vật phân hủy các chất ô nhiễm này, giúp cho nguồn nước không bị hôi thối và hạn chế tình trạng phú dưỡng hóa.

Hình 4: Xử lý tảo nở hoa bằng phương pháp sục khí

Ưu điểm:

• Thân thiện với môi trường: Sục khí là một kỹ thuật không sử dụng hóa chất, an toàn cho môi trường và các loài sinh vật trong ao hồ.
• Làm trẻ hóa vùng nước: Sục khí giúp tăng mức oxy trong nước, tạo điều kiện cho các loài sinh vật có lợi phát triển, giúp cho hệ sinh thái ao hồ trở nên khỏe mạnh hơn.
• Áp dụng cho diện tích lớn: Sục khí có thể được sử dụng cho các ao hồ có diện tích lớn.

Nhược điểm:

• Chi phí vận hành cao: Việc lắp đặt và vận hành hệ thống sục khí cần đầu tư chi phí ban đầu và chi phí vận hành liên tục.
• Không trực tiếp tiêu diệt tảo: Sục khí không trực tiếp tiêu diệt tảo, hiệu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mật độ tảo, điều kiện môi trường và thời gian sục khí.

Sử dụng sóng siêu âm

Bên cạnh các phương pháp truyền thống, hiện nay người ta ứng dụng công nghệ sóng siêu âm để diệt tảo một cách hiệu quả và thân thiện với môi trường. Phương pháp này hoạt động dựa trên nguyên lý ngăn chặn tảo tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, qua đó ức chế quá trình quang hợp và dẫn đến phân hủy tự nhiên.

Thông thường, tảo di chuyển lên bề mặt nước để quang hợp, sau đó chìm xuống đáy ao để tiếp nhận chất dinh dưỡng. Khi thiết bị diệt tảo phát ra sóng siêu âm năng lượng thấp ở vùng nước trên cùng, tảo sẽ bị ngăn chặn không nổi lên mặt nước để tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Không có quang hợp, tảo sẽ chìm xuống đáy ao và phân hủy tự nhiên mà không giải phóng độc tố, đảm bảo an toàn cho động vật thủy sinh và môi trường.

Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là khả năng loại bỏ 95% lượng tảo trong hồ, kiểm soát và ngăn chặn hiệu quả tình trạng phát triển của tảo trong môi trường nước. Đồng thời, phương pháp này cũng góp phần giảm lượng TSS (tổng chất rắn lơ lửng) và hóa chất, cải thiện chất lượng nguồn nước.

Diệt tảo bằng sóng siêu âm được xem là giải pháp xử lý tảo thân thiện với môi trường, góp phần xây dựng hệ sinh thái ao hồ khỏe mạnh và bền vững

>>>Xem thêm: So sánh tiêu chuẩn cột A và cột B

Tóm lại, hiện tượng tảo nở hoa là một vấn đề phức tạp với nhiều nguyên nhân góp phần. Để giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả, chúng ta cần hiểu rõ các nguyên nhân và phát triển các chiến lược toàn diện để giải quyết cả nguyên nhân gốc rễ và các tác động của sự nở hoa. Liên hệ với các chuyên gia là rất quan trọng để đảm bảo rằng các phương pháp tiếp cận được sử dụng có cơ sở khoa học và phù hợp với nhu cầu cụ thể của mỗi trận bùng phát.

CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG NGHỆ MÔI TRƯỜNG ENVICO

Địa chỉ: Lầu 3, Indochina Tower, 4 Nguyễn Đình Chiểu, P. ĐaKao, Quận 1, Tp. HCM

Hotline: 0909 794 445 (Mr.Huy)

Điện thoại: (028) 66 797 205

E-mail: admin@envico.vn

Website: Congnghemoitruong.net 

Fanpage : Môi trường Envico